Lachen naar het vogeltje?

Gen-Z ons leert ons dat het niet nodig is om te lachen op foto's en dat is een bevrijding

Als millennial (vooruit, met 1994 op het randje, je zou me ook een Zillenial kunnen noemen) is het natuurlijk heerlijk om soms op de jongere generatie te bashen: Gen-Z (1995-2010). Echter, met enige regelmatig ontdek ik onder de generatie net na mij mooie ideeën en trends die mij over mezelf aan het denken zetten. Zo ook de trend onder Gen-Z om niet meer te lachen op foto’s.

Ik voel de reacties natuurlijk al aankomen: Wat een onnozel onderwerp om over te schrijven! Lekker belangrijk of mensen lachen op een foto. Maar wacht heel even met de cynische reacties. Of je wel of niet lacht op je foto is inderdaad bijzonder onbelangrijk. Wil je lachen op je foto? By all means, ga je ervoor. Maar stiekem zit er een interessante filosofische laag onder het onnozele onderwerp: authenticiteit.

Authenticiteit is de mate waarin je trouw bent aan je binnenwereld—je waarden, gevoel, opvattingen etc—ondanks externe krachten die je in een andere richting zouden kunnen trekken. Anders gezegd heeft authenticiteit betrekking op het spanningsveld tussen iemands binnenwereld en diens gedrag. Je bent authentiek als je jezelf bent en je niet anders voordoet omdat dat maatschappelijk gewenst is. Je bent niet authentiek als je gedrag niet een voortkomt uit je eigen waarden, gedachten, en gevoelens, maar in plaats daarvan gericht is op het winnen van status bij anderen, het vermijden van afgunsten, als je liegt, of als je een deel van jezelf verbergt naar de buitenwereld.

We beklagen ons vaak dat mensen in het Instagram-tijdperk zichzelf alleen van een bepaalde kant willen laten zien. In onze online profielen willen we graag laten zien aan de wereld dat het goed met ons gaat.

Echter, je kan je afvragen in hoeverre dit fenomeen zich beperkt tot instagram. Wilden we voorafgaand aan het bestaan van sociale media niet ook al graag het beste van onszelf laten zien? Sociale media geven met hun profielen en like-buttons ongetwijfeld een nieuwe impuls aan onze tendens om het beste van onszelf te laten zien, maar in een andere vorm bestond deze tendens natuurlijk ook al eerder. Of zie jij je opa en oma zich geregeld kwetsbaar opstellen?

Lachen naar het vogeltje is een onschuldige uiting van hetzelfde onderliggende sociale fenomeen.

Ergens heeft lachen op de foto voor mij altijd geforceerd gevoeld. Je bent met elkaar aan het eten, en je hebt een interessant gesprek over bijvoorbeeld politiek. Hoewel je het naar je zin hebt, heb je geen lol of diepe vreugde. Dan roept iemand aan de andere kant van de tafel “foto, even lachen!”. Je draait je gezicht naar de camera en trekt een glimlach. Na de foto trekt je gezicht weer in zijn normale plooi en ga je verder met je gesprek.

Waarom doen we dit? We willen dat de foto symbool staat voor de leuke avond die we hadden. Ondanks dat we op de momenten voorafgaand aan de foto misschien niet uit onszelf lachten, willen we graag met plezier terugdenken aan het moment, en daarbij hoort een foto met een lach. Misschien willen we ergens wel dat als andere mensen de foto zien, ze dan zien dat we het op het moment van de foto naar onze zin hadden. Dat het goed met ons gaat.

Soms zie ik mezelf lachend op een foto terwijl ik weet dat ik me op het moment van de foto eigenlijk heel normaal voelde, of bijvoorbeeld juist verdrietig of nerveus. Het zien van zo’n foto voelt dan ongemakkelijk. Ik voel een vergelijkbaar ongemak als ik een profiel op een sociaal medium zie met rijen foto’s van hetzelfde lachende gezicht. Het is subtiel, en zoals gezegd, onnozel, maar toch is dit zeer lichte ongemak denk ik een signaal voor iets belangrijkers.

In een wereld met lachende mensen, waarin je status wordt afgemeten aan de mate waarin het “goed met je gaat” is het des te moeilijker om je pijn te laten zien, of om je kwetsbaar op te stellen. Tegenwoordig zeggen we belang te hechten aan mentale gezondheid. We willen dat er acceptatie komt voor mentale problemen. In woorden moedigen we het aan als mensen open zijn over worstelingen met hun mentale gezondheid… Maar met onze acties creëeren we een wereld waarin dat juist bijzonder lastig is. Is het niet gek om van mensen te verwachten dat ze zichzelf zo open stellen, zichzelf zo kwetsbaar durven te laten zien, als we zelf continu alleen het mooiste van onszelf proberen te laten zien?

Als we mensen willen aanmoedigen als zij de meest pijnlijke aspecten van hun binnenleven delen, dan lijkt het me een goed idee om te communiceren dat wij zelf ook een breed scala aan gevoelens hebben, en dat we ook van onszelf vinden dat al die gevoelens goed genoeg zijn voor de buitenwereld.

Dan terug naar het lachen op de foto. Een foto is toch bedoeld om een moment vast te leggen. Waarom leggen we het moment niet vast zoals het was? Was je vrolijk, dan je hoef je niet voor de foto te lachen, want dat doe je vanzelf al. Was je tevreden, dan zal de glimlach al vanzelf op je gezicht afgetekend staat en daarmee des te mooier zijn. Voelde je normaal? Dan mag ook dat op de foto te zien zijn. En was je eigenlijk verdrietig of bloed-chagrijnig? Dan kan je je afvragen of het dan überhaupt het juiste moment is om een vrolijke vakantiefoto te maken.

(Overigens is het natuurlijk de vraag of Gen-Z’ers echt om deze reden niet op foto’s lachen. Misschien vindt een groot deel van de jongeren het gewoon niet stoer om op een foto te lachen. Bedoeld of niet, geen gemaakte lach hoeven te produceren voor een foto is een bevrijding, of het nou op die manier is bedoeld of niet.)

Zo is niet lachen op de foto een subtiel signaal om te laten zien dat je je niet anders hoeft voor te doen dan je bent. Je gewone zelf - vrolijk, verdrietig of gewoon normaal - is goed genoeg.